Wie aan een buitenplaats denkt, ziet vaak een monumentaal gebouw voor zich. Maar buitenplaatsen zijn meer; het zijn ensembles die bestaan uit een monumentaal huis, vaak met bijgebouwen, een interieur en de omliggende natuur. Deze onderdelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zowel door het gebruik, als door het ontwerp van de bouwwerken en de inrichting van de omgeving vormt een buitenplaats een eenheid.

De buitenplaatsen hebben een uiteenlopend karakter, en ook hun geschiedenis is divers. Bekend zijn de zomerverblijven uit de Gouden Eeuw, die werden aangelegd door rijke stedelingen. Zij wilden in de zomer de stinkende en ongezonde stad ontvluchten. De stedelingen gaven vooraanstaande ontwerpers de opdracht om gebouwen en tuinen aan te leggen en creëerden zo hun eigen paradijs. In deze omgeving hielden ze zich bezig met kunst, literatuur, en (tuin)architectuur.

Ook zijn er buitenplaatsen die voortkomen uit bestaande gebouwen, zoals kastelen, borgen of hoeves. Oorspronkelijk vormden deze gebouwen vaak het centrum van een bestuurlijke eenheid, zoals een graafschap of heerlijkheid. Dikwijls hadden ze ook een taak als vluchtplaats, bijvoorbeeld bij overstroming of brand. In de loop der tijd werden deze functies minder belangrijk, verfraaiden de eigenaren de gebouwen steeds verder en groeiden zij uit tot buitenplaatsen. Zij bestaan daarom vaak uit een mengeling van historische en modernere onderdelen.

Alle buitenplaatsen hebben gemeen dat ze bestaan uit een gebouwencomplex, dat samenhangt met de omgeving: een park, tuinen of het landgoed.